ارابه ی فرود هواپیما و عملکرد آنها در ایجاد سوانح و حوادث آتش سوزی

مقدمه

امروزه از هواپیما استفاده های گوناگونی شده که معمولا در امور نظامی و برای حمل و نقل مسافر، بار، کالا و غیره می باشد. هواپیماها برای اینکه به راحتی بتوانند بر روی باند نشست و برخاست خود را انجام دهند ارتباط مستقیمی با قسمتی بنام ارابه فرود دارند.

ارابه فرود

ارابه های فرود یا همان چرخ های هواپیما، از قسمت هایی است که در زمان نشست و یا برخاست هواپیما نقشی کلیدی در ایمنی پرواز دارد. کارکرد ناقص این قسمت به ویژه در زمان نشستن یک هواپیما بر روی زمین می تواند منجر به انحراف در مسیر باند، آتش سوزی سیستم محورهای چرخ ها و احتمال از بین رفتن خود هواپیما شود.
ارابه فرود (LANDING GEAR) مجموع قطعاتی است که وزن هواپیما را به هنگام فرود یا حرکت روی زمین تحمل می کند و دارای یک سیستم ضربه گیر است که ضربات ناشی از فرود و مانورهای زمینی را جذب می کند. قطعات تشکیل دهنده آن در اکثر هواپیما ها مشترک بوده و شامل: پایه، اکسل، رینگ، ترمز، لاستیک می باشد.
ارابه فرود اصلی هواپیماها (MAIN L.G) معمولا در زیر بال قرار گرفته و ارابه فرعی آن (AUXILAR WHEEL) ممکن است در قسمت دم (TAIL WHEEL) و یا در قسمت دماغه (NOSEWHEEL) قرار داشته باشد. فشار هیدرولیک موجود در ارابه فرود حدود 200 بار است و همچنین فشار داخل چرخ ها 12 الی 13 بار می باشد.
یکی از قسمت های مهم چرخ هواپیما توپی های ذوب شونده است که این قطعه بر روی همه چرخ های هواپیما طراحی شده و زمانی که به دلا یل مختلف حرارت چرخ ها افزایش و به حدود 177 درجه سانتیگراد برسد، قطعه ای که به آن فیوز حرارتی FUSIBLEPLUG می گویند، عمل کرده و باعث کاهش فشار و خنک کردن لاستیک می شود. لیکن چرخ ها هنوز به خنک شدن بیشتری نیاز خواهند داشت. جنس فیوز ذکرشده از آلومینیم و قسمت داخلی آن از جنس پلاستیک بوده و وقتی هواپیما اقدام به ترمز می کند، گرمای ناشی از آن به رینگ و لاستیک انتقال داده شده و سپس قسمت پلاستیکی داخل لاستیک بر اثر حرارت ذوب شده و عمل خارج شدن فیوز از بدنه لاستیک انجام و نهایتا باد لاستیک به علت گرمای شدید و فشار وارده بر فیوز جهت جلوگیری از آتش سوزی و ترکیدن خالی می شود. جهت خنک کاری بیشتر لاستیک پس از عمل کردن فیوز روش های زیر را به مار می بندند:‌
بهترین روش مواجه با چرخ های داغ شده هواپیما استفاده از هوای معمولی و آزاد اطراف برای خنک کاری می باشد. همچنین ریختن آب پیرامون چرخ های مذبور هوای خنک تری ایجاد نموده و در کاهش حرارت موثر می باشد. ضمنا در هنگام استفاده از آب برای خنک کاری باید آب به صورت مه آلود بوده و هر 30 ثانیه، 10 الی 15 ثانیه بر روی سیستم پاشیده شود.
تذکر: هواپیما پس از توقف کامل20 دقیقه طول می کشد تا دمای چرخ آن به حد اکثر می رسد بنابراین از پاشیدن آب بطور مستقیم روی رینگ ها جد ا” جلوگیری شود، زیرا باعث کریستاله شدن و پرتاب آن به اطراف می شود.

خطرات آتش سوزی در چرخ ها

1- داغ کردن چرخ ها
2- آتش های جزیی در چرخ ها
3- ترکیدن لاستیک ها و یا شکستن ارابه فرود در نتیجه بلند شدن یا نشستن هواپیما (85 درصد سوانح هوایی در حین نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه رخ می دهد)
4- آتش سوزی در رینگ چرخ
5- نقص در سیستم هیدرولیک که می تواند منجر به باز نشدن چرخ ها، باز نشدن چرخ جلو، باز نشدن چرخ های اصلی، بازنشدن یکی از چرخ های اصلی شود.
دمای اشتعال لاستیک در حدود 250 تا 350 درجه سانتیگراد می باشد.

ترتیب سوختن در ارابه فرود:

1- گریس ها و انواع روغن های نشت پیدا کرده در سیستم چرخ ها
2- لاستیک ها
3- انواع فلزات به کار رفته و غیره.
در مواردی نیز دیده شده است که در هنگام باز شدن چرخ ها چیزی از درون محفظه آن به خارج پرتاب می شود که در نمای نزدیک تر مشخص شده فردی به طور قاچاق خود را درون محفظه چرخ ها مخفی کرده است که به دلیل کمبود اکسیژن و دمای پایین هوا در ارتفاع بالا دچار مرگ می شوند.
در پایان قابل ذکر است: در موارد داغ شدن لاستیک هواپیما باید با تمام توان در صحنه حاضر شد تا مبادا این حادثه تبدیل به سانحه جبران ناپذیری شود.

نویسنده: مهندس جواد غیاث، کارشناس ایمنی زمینی فرودگاه مهرآباد