حمل و نقل کالاهای خطرناک به وسیله ی ناوگان هوایی
راه های حمل و نقل کالاهای موجود در دنیا از طریق مختلف شامل زمینی، هوایی و دریایی انجام می شود که این امر مستلزم رعایت کردن مقررات و دستورالعمل های مربوط به نوع کالا و روش حمل و نقل آن میباشد. در این مقاله روش، حمل و نقل ایمن کالاهای خطرناک بر اساس دستور العمل های سازمان هواپیمایی بین المللی ICAO بیان می شود.
در محیط های فرودگاه و یا پرواز هواپیماهای باری (Cargo) یا مسافریPasenger) (حین جابجایی کالاهای خطرناک احتمال بروز رویداد و سوانح جبران ناپذیر و به خطر انداختن جان و مال مسافران، خدمه و خلبانان هواپیما دور از ذهن نبوده و بر همین اساس سازمان بین المللی هواپیمایی غیر نظامی ICAO(International Civil Aviation Organizatin) بر اساس دستورالعمل و ضمیمه ی فرودگاهی(Annex (که به تعدادا 18جلد می باشد در شماره 18که به نام انتقال ایمن کالاهای خطرناک (The Safe Transport Of
Dangerous Goods By Air روش ها وطرق ایمن انتقال کالاهای خطر ناک به وسیله ی هواپیما را عنوان نموده و تمامی کشورهای سازمان هواپیمایی بین المللی ملزم به رعایت کردن مفاد این دستورالعمل می باشند. برابر مفاد مندرج در توصیه های فنی انکس 18، حمل و نقل هوایی چند نمونه از کالاهای خطرناک در هر شرایطی ممنوع بوده و تحت عنوان معافیت می توان با تایید تمام کشورهایی که در چرخه ی حمل و نقل آن کالا دخیل می باشند( کشور تولید کننده یا مبدا، کشوری که حمل و نقل آن را انجام می دهد، کشور مقصد و کشورها یا کشوری که پرواز از فراز خاک آنها عبور می کند)انجام شود. کالاهایی که خطر کمتری دارند را می توان با هواپیمای مسافربری جابجا نمود و کالاهای خطرناک را فقط با هواپیماهای باربری باید جابجا شود.
تعریف کالاهای خطرناک:
به کالاهایی گفته می شود که در صورت حمل و نقل از طریق هوا،جان،مال و ایمنی پرواز را به شدت تهدید کند. این کالاها برای حمل و نقل از طریق هوا، با لحاظ کردن توصیه های فنی به 9 دسته یا گروه طبقه بندی شده اند که عبارتند از:
مواد منفجره
گازها
مایعات قابل اشتعال
جامدات قابل اشتعال
مواد اکسید کننده
مواد سمی و عفونی
مواد رادیواکتیو
مواد فرساینده یا خورنده
کالاهای خطرناک متفرقه
کالاهای خطرناک چگونه حمل می‌شوند؟
انتقال کالاهای پرخطر از راه هوا ممنوع است، مگر اینکه در «آنکس ۱۸» قید یا جزئیات این استثناها در سند قواعد فنی برای حمل با شرایط خاص ذکر شده باشد
طبق آنکس (آیین نامه) ۱۸ ایکائو، کالای پرخطر عبارتند از هر نوع کالا و ماده‌ای که دارای ریسک خطر برای سلامتی، ایمنی، دارایی یا محیط باشد و طبقه بندی مواد و کالاهای خطرناک باید بر اساس قواعد فنی، یعنی سند ضمیمه شماره ۹۲۸۴ سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری باشد که جزئیات معین شده برای طبقه بندی مواد خطرناک در آن ذکر شده است.
در این طبقه‌بندی، خطرات بالقوه و مرتبط با حمل‌و‌نقل کالاهای پرخطر در هوا بر اساس توصیه‌های کمیته صادرات و نقل و انتقال کالاهای پرخطر ملل متحد عنوان شده است. .انتقال مواد و کالاهای زیر از طریق مسیرهای هوایی ممنوع است، مگر اینکه جزئیات و نحوه انتقال آنها در قواعد فنی (سند 9284) ذکر شده باشد.
- کالاها و موادی که در شرایط عادی در قواعد فنی ذکر شده باشد.
- حیوانات زنده آلوده
بسته بندی مواد و کالاهای پرخطر
مواد و کالاهای خطرناک باید براساس شرایط «انکس ۱۸» و «سند 9284» برای حمل هوایی بسته بندی شده باشد. این بسته بندی باید با کیفیت بالا و ساختار مطمئن برای جلوگیری از نشت و تراوش در شرایط تغییرات دمایی، رطوبت، فشار و ارتعاش باشد. بسته باید مناسب محتوا و در مواجهه مستقیم با سایر مواد برای جلوگیری از فعل و انفعالات شیمایی مصون و محفوظ شده باشد. هر بسته باید برچسب مناسب داشته باشد، دارای آرم مناسب باشد و علایمی مانند شماره بین المللی برای مواد خطرناک نیز داشته باشد. توصیه می‌شود علاوه بر زبان کشور اصلی حمل‌کننده کالا، علایم انگلیسی نیز روی کالاهای خطرناک درج شود.
ارائه دهنده کالای پرخطر باید در مورد دستورالعمل‌های حمل کالای ممنوعه به وسیله پست هوایی شناخت کافی را داشته باشد. ارائه دهندگان هنگام ارائه کالا برای حمل هوایی، فرم مربوط به حمل کالاهای خطرناک را بر اساس «سند 9284» پر و امضا می‌کنند، سپس سند مربوطه را که حاوی دستورالعمل های مورد نیاز است به اپراتور حمل‌کننده کالا (شرکت هواپیمایی) ارائه کند. شرکت هواپیمایی باید چک لیست پذیرش برای کالاهای خطرناک داشته باشد.
بارگیری و انبار کردن کالا و محموله شامل مواد رادیواکتیو در هواپیما باید طبق موارد ارائه شده در قواعد فنی «سند 9284» باشد. این محموله ها برای آزمایش های مربوط به نشتی، مورد بازدید قرار می‌گیرند تا عاری از هر نوع خطری باشند. در صورت مشاهده هر نوع نشتی در محموله بارگیری شده در هواپیما، اپراتور شرکت هواپیمایی باید نسبت به تخلیه آن توسط خود یا سازمان های مسئول اقدام کند و در مورد آلودگی سایر محموله ها مطمئن شود.
شرایط حمل کالای پر خطر در هوا
کالاهای خطرناک نباید توسط هواپیمایی مسافربری یا هواپیمایی که دارای خدمه پرواز است حمل شود، مگر اینکه بر اساس قوانین و قواعد فنی مجاز شده باشد. اگر هر نوع آلودگی ناشی از نشتی حمل کالای پر خطر در هواپیما دیده شود باید بلافاصله رفع شود و در صورتی که آلودگی مربوط به مواد رادیواکتیو باشد، باید هواپیما بلافاصله خارج از سرویس شود تا میزان آلودگی رادیواکتیو طبق «سند 9284» به حد قابل قبول برسد. کالاهای پرخطر باید به طور مجزا از سایر کالاها در هواپیما حمل شود . بسته های سمی و مواد مسری باید بر اساس قواعد فنی در هواپیما انباشته شوند و مواد رادیواکتیو جدا از اشخاص، حیوانات زنده و فیلم عکاسی استفاده نشده قرارگیرند. وقتی مواد و کالاهای پرخطر در هواپیما بارگیری شد، شرکت هواپیمایی مربوطه موظف است این مواد را از صدمات و هر نوع حرکتی که باعث خرابی محموله می‌شود، حفظ و نگهداری کند
در مورد بسته هایی که دارای مواد رادیواکتیو هستند، این حفاظت باید اطمینان از جدایی ذکر شده در بالا را نیز شامل شود. به جز در مواردی که در «سند 9284» ذکر شده است، هر نوع بارگیری کالاهای پرخطر در هواپیماهای صرفا باربری باید به گونه ای صورت گیرد که تحت نظر پرسنل مسئول باشد و نگهداری از آن از نظر اندازه ، وزن و جدایی نسبت به سایر بارها مد نظر قرار گیرد.
قوانین حمل کالاهای پرخطر
اپراتور شرکت هواپیمایی که کالای پرخطر حمل می‌کند باید قبل از خروج هواپیما، اطلاعات لازم را در این مورد به صورت کتبی، همانطور که در «سند 9284» ذکر شده به سر خلبان پرواز ارائه دهد.
اپراتور شرکت هواپیمایی که کالای پرخطر حمل می‌کند، باید این اطلاعات را در کتابچه دستی عملیاتی ارائه دهد، به طوری که خدمه پروازی وظیفه و مسئولیت خود را در هنگام حمل کالای پرخطر بدانند و با دستورالعمل لازم هنگام وقوع وضعیت اضطراری ناشی از این مواد پرخطر را معرفی کنند. همه کشورهای طرف قرارداد در این رابطه باید اطلاعات لازم در مورد حمل کالای پرخطر و ممنوع بودن حمل آن با هواپیما را به مسافران ارائه دهند.در هنگام وقوع سانحه برای هواپیمای در حال پرواز، سرخلبان باید در اولین فرصت ممکن، واحد مراقبت پرواز و مسئولان فرودگاهی را در مورد وجود کالای پرخطر در هواپیما به نحوی که در «سند 9284» ذکر شده آگاه کند.
در هنگام وقوع رویدادهای مختلف (سانحه و حادثه جدی)، در صورت درگیر شدن بار مواد کالای پرخطر، اپراتور شرکت هواپیمایی باری حمل کننده کالا باید توسط سر خلبان، اطلاعات را بدون تاخیر و به صورت کتبی به مسئولان خدمات وضعیت اضطراری سوانح و حوادث کالاهای خطرناک ارائه دهد. علاوه بر آن، اپراتور شرکت هواپیمایی باید این اطلاعات را به مسئولان کشوری شرکت مربوطه و کشوری که حادثه در آنجا روی داده اطلاع دهد.
تهیه و تنظیم : جواد غیاث کارشناس ایمنی فرودگاه و H.S.E
نظرات کاربران